Montfoort pakt uit met 650-jarig bestaan van de Stichtse Landbrief, klokken luiden en banieren wapperen en optredens van troubadours.
Met enige historische vrijheid kan men hier het begin van een vorm van regionale democratie herkennen. Daarom is door provinciale staten besloten om hier in het jubileumjaar 2025 de nodige aandacht aan te schenken (zoals o.a. ook gebeurde in 1975). Deze herdenking zal behalve naast de jubileumviering, ook gaan over reflectie op de rijke betekenis van onze (regionale) democratie.
Op 17 mei 2025 is er ’s ochtends een herdenkingsbijeenkomst in de Utrechtse Domkerk. Er zal worden stilgestaan bij de toekomst van de regionale democratie. In de middag is er een voor publiek toegankelijk concert met klassieke muziek door de eeuwen heen. Het Domplein is die middag het toneel van een middeleeuwse markt. ’s Ochtends zal in zoveel mogelijk Utrechtse steden en dorpen, die beschikken over een kerk met beiaard, een speciaal voor deze gelegenheid gecomponeerde herdenkingsmelodie klinken. Deze compositie wordt in het voorjaar van 2025 in samenwerking met omwonenden van de beiaards van Amersfoort, Rhenen, Utrecht en inwoners uit Montfoort en Wijk bij Duurstede samen met de componist des Vaderlands gemaakt worden.
Ter gelegenheid van 650 jaar provincie Utrecht ontvangt elke gemeente een set van 10 banieren met striptekeningen die de geschiedenis van de provincie vertellen en actuele thema’s belichten. Deze banieren zijn voor eigen gebruik en de gemeente kan zelf bepalen waar de banieren worden geplaatst, zoals in het gemeentehuis, een bibliotheek, een leegstaand winkelpand of andere publieke ruimtes. Ze kunnen ook op verschillende locaties rouleren. De banieren kunnen als complete set van 10 worden tentoongesteld, maar zijn ook afzonderlijk in te zetten. Daarnaast zullen de striptekeningen beschikbaar zijn als A3-posters. Deze posters worden op verzoek geleverd, zodat ze op verschillende locaties binnen uw gemeente verspreid kunnen worden. I
Zowel basisschoolleerlingen in de provincie als WO, HBO en MBO studenten krijgen via lesbrieven en een infographic de mogelijkheid om door middel van oefendebatten en lessen over actuele, bestuurlijke casussen in de provincie, meer te leren over de provinciale democratie en hoe zij hier zelf aan kunnen bijdragen in de toekomst. ProDemos heeft eind november een lesbrief verzonden naar docenten maatschappijleer en geschiedenis in het voortgezet onderwijs. Gemeenten kunnen overwegen om in het kader van ‘oefenen in democratie’ zelf contact op nemen met scholen binnen hun gemeente om de lesbrieven en lessen actief te benutten, bijvoorbeeld in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2026. Dit kan ook een mooie gelegenheid bieden om samen met scholen activiteiten te organiseren, zoals een speciaal programma of museumbezoek gericht op scholieren.
Met de bibliotheken in de provincie is contact gelegd om synergie te creëren voor de herdenking van 650 jaar provinciale democratie, en de taak van bibliotheken met betrekking tot burgerschapsvorming. De bibliotheken zijn geïnformeerd over het ontvangen van de magazines en A3-posters. Daarnaast is aangegeven dat zij, indien geïnteresseerd in de grote banners, in overleg met de gemeente kunnen gaan om deze banieren (tijdelijk) tot hun beschikking te krijgen.
Behalve de bibliotheken zijn ook de historische verenigingen en de stads- en streekmusea over deze herdenking en viering geïnformeerd. Verschillende historische verenigingen en musea schenken aandacht aan de herdenking. Bijvoorbeeld door het organiseren van lezingen of exposities. Er verschijnt een nieuw boek van prof. Renger de Bruin over de geschiedenis van de provincie. Daarnaast wordt een op de inwoners van de provincie publiek gericht magazine samengesteld. Het magazine wordt verspreid via gemeentehuizen, musea, historische verenigingen
Behalve de bibliotheken zijn ook de historische verenigingen en de stads- en streekmusea over deze herdenking en viering geïnformeerd. Verschillende historische verenigingen en musea schenken aandacht aan de herdenking. Bijvoorbeeld door het organiseren van lezingen of exposities.
Er wordt gewerkt aan een aantal historische fietsroutes in de provincie, waarin locaties centraal staan die in de 650 jaar provinciale geschiedenis een belangrijke rol hebben gespeeld.
Vanuit het oude stadhuis in Montfoort zullen diverse artiesten uitwaaieren door de Montfoortse binnenstad of aldaar het publiek te vermaken. Er zal een historische fotograaf aanwezig zijn om een en ander op de gevoelige plaat vast te leggen en twee van de beste trouvères ende minnestrelen die ons land rijk is zullen op deze heuglijke dag, die ook nog eens de verjaardag is van onze koningin Maxima, acte de presence geven. Als klap op de vuurpijl zal ook magiër Alcazaer uit het verre Vlaanderen afreizen om jong en oud verstelt te laten staan van zijn toverkunsten.
Zet 17 mei dus in uw agenda en reist allen af naar Montfoort. Zegt het voort! zegt het Montfoort!
De Stichtse Landbrief was een schriftelijke vastlegging in de late middeleeuwen van diverse rechten en plichten binnen het Nedersticht tussen de bisschop van Utrecht als vorst/landsheer, en een raad die gevormd werd vanuit Utrechtse geestelijken, edelen op het platteland en diverse steden. De in geldnood gekomen bisschop Arnold van Horne werd via deze oorkonde in 1375 gedwongen een deel van zijn macht over te dragen aan de raad door ze onder meer medezeggenschap te geven.[1]
Via de Landbrief werden beslissingen over onder meer financiële zaken als belastingen, oorlog, bestuur, benoemingen en rechtspraak sterker gebonden over meerdere partijen. De partijen in de oorkonde hadden tevens overlappende belangen en vanouds waren er familiale banden tussen.
De geestelijkheid als lid in de raad werd gevormd vanuit de vijf kapittels in de stad Utrecht: Dom, Oud-Munster, Sint-Marie, Sint-Jan en Sint-Pieter. De edelen, de nieuwe ridderadel, een versmelting van de oude adel met de nieuwe adel ontstaan uit machtig geworden ministerialen, vormden een plattelandsvertegenwoordiging en zouden ook wel bekend komen te staan als de ridderschap. Stad en steden vormden de derde partij. Hierin zaten naast de stad Utrecht diverse kleine steden in het Nedersticht. In eerste instantie waren dat Amersfoort en Rhenen, later ook Wijk bij Duurstede (1459) en Montfoort (1536). De voornaamste speler in de raad was de stad Utrecht die hierin was oververtegenwoordigd.
De Stichtse Landbrief is een markering in het staatsrechtelijke veranderingsproces met standen die een steeds krachtigere rol kregen als opponent van de bisschop. De Landbrief werd opgemaakt in een tijd dat standenvertegenwoordigingen algemeen ontsproten in Europa. In het Utrechtse was al voorafgaand aan de Stichtse Landbrief een kentering gaande waarin onderdanen een sterkere positie afdwongen. De oorkonde werd beschouwd als een vorm van gewestelijke grondwet, waar nieuwe bisschoppen aan gebonden werden. In Utrecht zouden de drie eisende partijen nog eeuwenlang gaan doorwerken in de politiek. De Staten van Utrecht waren rechtstreeks een uitvloeisel van de drie standen die zich hadden verenigd.
